Trẻ sơ sinh bị tiêu chảy mẹ nên ăn gì để hỗ trợ con mau hồi phục là vấn đề được nhiều gia đình quan tâm. Khi trẻ còn bú mẹ, chế độ ăn uống của mẹ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa non yếu của con. Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, dễ tiêu, giàu dinh dưỡng và an toàn sẽ góp phần quan trọng giúp cải thiện tình trạng tiêu chảy, tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ trẻ sớm ổn định sức khỏe.
Chế độ ăn của mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa của trẻ bởi dinh dưỡng từ mẹ quyết định thành phần sữa mẹ, đây được xem là nguồn nuôi dưỡng duy nhất của trẻ sơ sinh trong giai đoạn đầu đời. Những chất mẹ hấp thu trong quá trình ăn uống sẽ đi vào sữa, bao gồm cả dưỡng chất có lợi lẫn các yếu tố có thể gây bất lợi, từ đó tác động trực tiếp đến sự phát triển của hệ vi sinh đường ruột và khả năng tiêu hóa của trẻ.
Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Nutrients bởi nhóm chuyên gia từ Trung tâm nghiên cứu sữa mẹ MilkBANC thuộc Đại học Sunshine Coast (Úc) đã chứng minh cho mối liên hệ giữa chế độ dinh dưỡng của mẹ và hệ tiêu hóa của trẻ.
Trong mẫu nghiên cứu 101 bà mẹ đang cho con bú, các nhà khoa học phát hiện chế độ ăn của mẹ có ảnh hưởng trực tiếp đến nồng độ của Human Milk Oligosaccharides (HMO), tức là nhóm prebiotic tự nhiên có trong sữa mẹ. HMO đóng vai trò nuôi dưỡng lợi khuẩn, tăng cường hàng rào miễn dịch tại ruột và bảo vệ trẻ khỏi các bệnh tiêu hóa thường gặp như tiêu chảy, rối loạn phân và đặc biệt là viêm ruột hoại tử.
Cụ thể, mẹ có chế độ ăn giàu folate từ rau xanh, ngũ cốc, các loại đậu và trái cây được ghi nhận có nồng độ HMO cao hơn. Ngược lại, việc tiêu thụ rượu, từng phơi nhiễm kháng sinh trong thai kỳ hay có tiền sử dị ứng, rối loạn tuyến giáp… đều làm giảm một số HMO có lợi trong sữa mẹ. Dù yếu tố di truyền cũng góp phần định hình nồng độ HMO nhưng nhóm nghiên cứu nhấn mạnh dinh dưỡng vẫn là yếu tố có thể can thiệp được và có tiềm năng cải thiện rõ rệt chất lượng sữa mẹ.
Tiến sĩ Caren Biddulph – Trưởng nhóm nghiên cứu cho biết điều chỉnh chế độ ăn khi cho con bú không chỉ giúp cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa của trẻ trong giai đoạn sơ sinh, mà còn ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe trao đổi chất lâu dài, nhất là với nhóm trẻ sinh non vốn dễ bị tổn thương đường ruột. Chính vì vậy, việc chăm chút chế độ ăn trong thời kỳ cho con bú không chỉ là dinh dưỡng cho mẹ mà còn là nền tảng cho sức khỏe tiêu hóa lâu dài của trẻ.
Khi trẻ sơ sinh bị tiêu chảy mẹ nên ăn thực phẩm dễ tiêu, giàu probiotic và hỗ trợ lợi khuẩn đường ruột để giúp bé mau hồi phục qua nguồn sữa mẹ. Khi trẻ còn bú mẹ hoàn toàn, sữa mẹ không chỉ là nguồn dinh dưỡng chính mà còn là kênh dẫn truyền các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa và miễn dịch của trẻ.
Chính vì vậy, chế độ ăn uống khoa học, cân bằng và an toàn của mẹ trong giai đoạn này là một biện pháp hỗ trợ điều trị quan trọng, đặc biệt với các trường hợp trẻ sơ sinh bị tiêu chảy kéo dài, phân lỏng hoặc rối loạn tiêu hóa do virus hoặc thay đổi môi trường sống.
Một trong những cách ăn uống đơn giản, dễ áp dụng là chế độ BRAT gồm chuối (Banana), cơm (Rice), táo nghiền (Applesauce) và bánh mì nướng (Toast). Đây là nhóm thực phẩm ít chất xơ, dễ tiêu, nhẹ bụng giúp mẹ ổn định tiêu hóa, từ đó cải thiện chất lượng sữa cho trẻ bú. BRAT phù hợp khi mẹ có biểu hiện rối loạn tiêu hóa nhẹ đi kèm, hoặc cần tạm thời giảm tải cho hệ tiêu hóa trong vài ngày đầu trẻ bị tiêu chảy.
Song song đó, mẹ nên tăng cường các thực phẩm có lợi cho tiêu hóa và hệ miễn dịch như rau xanh nấu chín kỹ (rau ngót, mồng tơi), thịt nạc, cháo hạt sen, khoai lang hoặc bí đỏ. Những thực phẩm này không chỉ bổ sung chất xơ hòa tan tự nhiên mà còn giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột cho mẹ, từ đó gián tiếp hỗ trợ bé giảm rối loạn tiêu hóa thông qua sữa mẹ.
Sữa chua không đường, sữa lên men, miso hoặc kefir là những nguồn probiotic tự nhiên mẹ có thể bổ sung hằng ngày với lượng hợp lý. Probiotic giúp tăng lợi khuẩn có lợi trong đường ruột, hỗ trợ cải thiện tiêu hóa và phục hồi niêm mạc ruột, điều đặc biệt cần thiết khi trẻ đang bị tiêu chảy hoặc phân sống.
Duy trì đủ nước là yếu tố bắt buộc. Mẹ nên uống nước ấm đều đặn, đồng thời có thể sử dụng thêm trà gừng hoặc trà hoa cúc loãng (nếu không có chống chỉ định). Những loại thảo mộc nhẹ này có tác dụng làm dịu dạ dày, giảm co thắt ruột và hỗ trợ quá trình hồi phục hệ tiêu hóa cả cho mẹ và gián tiếp cho bé.
Trẻ sơ sinh bị tiêu chảy, mẹ nên kiêng các thực phẩm dễ gây rối loạn tiêu hóa, kích ứng đường ruột hoặc làm thay đổi bất lợi thành phần sữa mẹ. Khi trẻ đang gặp vấn đề về tiêu hóa, việc mẹ tiêu thụ những món ăn không phù hợp có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng của bé thông qua sữa mẹ, khiến quá trình hồi phục kéo dài hơn, tăng nguy cơ mất nước, rối loạn hấp thu hoặc tái phát tiêu chảy.
Do đó, trong giai đoạn này, chế độ ăn uống của mẹ cần được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo tính an toàn, ổn định và hỗ trợ đường ruột của trẻ.
Các món ăn nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh hoặc các loại thức ăn tái, sống có nguy cơ nhiễm vi sinh vật đều là nhóm thực phẩm mẹ nên tránh. Bởi chúng có thể khiến mẹ gặp rối loạn tiêu hóa nhẹ, làm thay đổi đặc tính của sữa, từ đó ảnh hưởng đến khả năng hấp thu và hệ vi sinh đường ruột vốn còn non nớt của trẻ sơ sinh.
Gia vị cay nóng như ớt, tiêu, tỏi, gừng tươi nồng hoặc mù tạt có thể kích thích niêm mạc tiêu hóa của mẹ, gián tiếp tạo ra các phản ứng không mong muốn cho trẻ bú mẹ như phân lỏng, khó chịu bụng, tăng co bóp ruột. Trong giai đoạn trẻ bị tiêu chảy, mẹ nên duy trì chế độ ăn thanh đạm, ít gia vị để bảo vệ tối đa sự ổn định cho hệ tiêu hóa của bé.
Mặc dù một số loại trà thảo mộc nhẹ có thể được sử dụng điều độ, nhưng trà đặc lại chứa hàm lượng caffeine và tanin cao có thể gây cản trở hấp thu sắt, tăng kích thích ruột và tạo cảm giác chướng bụng cho cả mẹ lẫn trẻ. Việc mẹ uống trà đặc trong giai đoạn này nên được hạn chế để tránh ảnh hưởng đến chất lượng sữa và quá trình phục hồi tiêu hóa của bé.
Đây là nhóm tuyệt đối không nên dùng khi đang cho trẻ bú, đặc biệt nếu trẻ bị tiêu chảy. Caffeine trong cà phê có thể gây kích thích thần kinh và rối loạn giấc ngủ của trẻ. Nước ngọt có ga chứa đường đơn, chất tạo ngọt nhân tạo và khí CO₂ làm tăng nguy cơ đầy hơi, bia rượu có thể làm biến đổi thành phần sữa mẹ, tác động xấu đến men vi sinh đường ruột của trẻ.
Các loại đậu chưa được chế biến kỹ, bắp cải sống, củ cải sống, hành tây hoặc các món nhiều chất xơ không tan dễ gây lên men và sinh hơi trong ruột. Khi mẹ ăn những món này, trẻ bú mẹ có thể bị đầy bụng, ợ hơi hoặc tăng lượng khí trong ruột, khiến tình trạng tiêu chảy trở nên khó kiểm soát hơn.
Dinh dưỡng của mẹ trong thời kỳ cho con bú là yếu tố trực tiếp quyết định đến chất lượng sữa mẹ và sự phát triển của trẻ. Trong giai đoạn này, việc tuân thủ nguyên tắc ăn chín, uống sôi, xây dựng chế độ ăn khoa học, đồng thời duy trì việc cho bú mẹ và theo dõi phân bé mỗi ngày là những yêu cầu quan trọng. Những nguyên tắc này không chỉ giúp đảm bảo nguồn dinh dưỡng tối ưu cho trẻ mà còn bảo vệ mẹ khỏi các nguy cơ nhiễm khuẩn, thiếu chất và suy giảm thể lực.
Sau sinh, hệ tiêu hóa của mẹ còn nhạy cảm, trong khi hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện. Thói quen ăn sống, tái, hoặc dùng thực phẩm chưa tiệt trùng như sữa chưa tiệt trùng, hải sản sống, rau sống,... tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn đường ruột, lây nhiễm vi khuẩn và ký sinh trùng qua đường sữa mẹ, đặc biệt là các tác nhân như Listeria monocytogenes hay Salmonella. Bên cạnh đó, nước uống cần được đun sôi để loại bỏ mầm bệnh, hạn chế nguy cơ tiêu chảy, mất nước sau sinh.
Trong suốt giai đoạn cho con bú, nhu cầu năng lượng và dưỡng chất của mẹ tăng cao. Khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, trung bình mẹ đang cho con bú cần tăng thêm khoảng 500 kcal mỗi ngày so với nhu cầu bình thường (2). Bữa ăn cần đa dạng, bao gồm đầy đủ nhóm chất: tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.
Ưu tiên thực phẩm tươi sạch, hạn chế thức ăn nhanh, tăng cường rau xanh, trái cây, sữa, các loại hạt và thực phẩm giàu canxi, sắt, DHA, i-ốt. Tránh dùng rượu bia, caffeine quá mức cũng như các thực phẩm chứa chất bảo quản. Chế độ ăn thiếu khoa học không chỉ làm giảm chất lượng sữa mà còn gây suy nhược, thiếu máu, mất sữa cho người mẹ.
Bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu là nền tảng để trẻ phát triển khỏe mạnh. Tuy nhiên, để kiểm soát hiệu quả việc hấp thu của bé, mẹ cần quan sát phân trẻ mỗi ngày.
Phân vàng sệt là dấu hiệu bình thường khi bé bú mẹ tốt. Ngược lại, phân có bọt, màu xanh, vàng hoặc nâu, mùi chua hoặc đi tiêu quá nhiều lần trong ngày có thể là biểu hiện bất thường (3), cho thấy trẻ bú không đủ hoặc hệ tiêu hóa đang gặp vấn đề. Khi đó, cần đánh giá lại cách mẹ ăn uống hoặc tần suất cho bú, đồng thời chủ động đưa trẻ đi kiểm tra nếu tình trạng kéo dài.
Khi trẻ bị tiêu chảy, ngoài việc theo dõi sát dấu hiệu mất nước và đảm bảo cho bé bú đầy đủ, mẹ cần chủ động điều chỉnh các yếu tố vệ sinh và kỹ thuật cho bú.
Bé sơ sinh có hệ miễn dịch non yếu, dễ bị lây nhiễm mầm bệnh qua đường miệng, đặc biệt trong các đợt tiêu chảy. Vi khuẩn gây bệnh có thể tồn tại trên tay mẹ, bầu ngực hoặc các dụng cụ như khăn lau miệng, bình sữa, muỗng ăn nếu không được vệ sinh kỹ. Theo khuyến cáo, mẹ cần rửa tay bằng xà phòng trước khi cho bé bú hoặc chăm sóc vùng miệng, hậu môn của trẻ. (4)
Bên cạnh đó, bầu ngực nên được làm sạch nhẹ nhàng bằng nước ấm mỗi ngày, nhất là khi da mẹ đổ mồ hôi nhiều hoặc đang trong thời tiết nóng. Đồng thời, các vật dụng tiếp xúc với trẻ cần được tiệt trùng đúng cách, hạn chế tối đa nguy cơ đưa vi khuẩn quay lại đường ruột của bé.
Bú mẹ không chỉ giúp bù nước và điện giải tự nhiên mà còn cung cấp kháng thể, đặc biệt là IgA, giúp làm dịu niêm mạc ruột và hỗ trợ miễn dịch đường tiêu hóa. IgA có vai trò ức chế sự bám dính của vi khuẩn, trung hòa độc tố và hỗ trợ tái lập cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Nhờ đó, bú mẹ đều đặn giúp rút ngắn thời gian tiêu chảy và tăng cường miễn dịch tại chỗ cho trẻ.
Tuy nhiên, để bé hấp thu tốt, mẹ cần cho bú đúng tư thế, đảm bảo miệng bé ngậm trọn quầng vú, không nuốt hơi, không bú vội vàng. Cho bé bú ngắt quãng, không quá dài một lần để tránh gây đầy hơi, ọc sữa. Trong giai đoạn này, bú đúng cách sẽ giúp đường ruột của trẻ tiếp nhận sữa hiệu quả hơn, giảm nguy cơ đầy bụng, kích ứng và rút ngắn thời gian hồi phục.
Qua bài viết trên, thắc mắc trẻ sơ sinh bị tiêu chảy mẹ nên ăn gì đã được giải đáp. Trong giai đoạn này, dinh dưỡng của mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sữa và khả năng phục hồi đường tiêu hóa của trẻ. Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, đảm bảo vệ sinh an toàn, duy trì cho bú đúng cách và theo dõi phản ứng của bé mỗi ngày là những yếu tố mang tính quyết định. Đây không chỉ là giải pháp hỗ trợ điều trị tiêu chảy, mà còn là biện pháp nền tảng để bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa và miễn dịch của trẻ trong những năm đầu đời.
